သိမ္ငယ္စိတ္

သိမ္ငယ္စိတ္

Inferiority Complex ေခၚ သိမ္ငယ္စိတ္သည္ လူအေတာ္မ်ားမ်ားမွာရွိေသာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အားနည္းခ်က္ တစ္ခုျဖစ္သည္။ လူသည္ သဘာ၀အားျဖင့္ အားငယ္တတ္ေသာ သတၱ၀ါတစ္မ်ိဳးဟု ဆိုၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ စိတ္သက္သာရာ ရလိုရျငား အားကိုးရာရွာေသာအားျဖင့္ ကိုးကြယ္ဆည္းကပ္မႈေတြကို နီးစပ္ရာျပဳၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုသိမ္ငယ္စိတ္သည္ လူသားမ်ိဳးႏြယ္စုႀကီး တစ္ခုလံုးႏွင့္ဆိုင္ေသာ ျပႆနာႀကီးတည္။ ဒီေနရာမွာ က်ေနာ္ ယင္းျပႆနာႀကီးကို ေဆြးေႏြးမည္မဟုတ္ပါ။ က်ေနာ္အပါအ၀င္ က်ေနာ့္ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေန႔စဥ္ေတြ႔ျမင္ၾကားသိေနရေသာ သိမ္ငယ္စိတ္ရွိသူမ်ားႏွင့္ ၎တို႔၏တုန္႔ျပန္မႈမ်ားကို က်ေနာ္နားလည္မိသလို ခံစားမိသလို ေရးသားတင္ျပျခင္းမွ်ကိုသာ ျပဳခ်င္ပါသည္။

လူသားတုိင္းမွာဟု မဆိုသာသည့္တိုင္ လူတိုင္းေလာက္နီးနီးမွာ ရွိတတ္ေသာယင္းသိမ္ငယ္စိတ္သည္ အေၾကာင္းမဲ့သက္သက္ ေပၚလာသည္ကားမဟုတ္။ သိမ္ငယ္စိတ္ကို ျဖစ္ေပၚေစေသာ အေၾကာင္းရင္း တစ္ခုရွိသည္။ ယင္းမွာ Comparison ေခၚ ႏႈိင္းယွဥ္မႈပင္တည္း။ ထိုႏႈိင္းယွဥ္မႈေၾကာင့္ သိမ္ငယ္စိတ္သာမဟုတ္၊ Superiority Complex ေခၚ ဘြင္ျမင့္စိတ္လဲ ျဖစ္ေပၚတတ္သည္။ သိမ္ငယ္စိတ္၊ ဘြင္ျမင့္စိတ္ ႏွစ္မ်ိဳးလံုးသည္ ႏႈိင္းယွဥ္မႈကို အေျချပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာတတ္ေၾကာင္း အေနာက္တိုင္းစိတ္ပညာရွင္မ်ားက ဆိုၾကသည္။ ဗုဒၶစာေပမ်ား၌မူ ယင္းစိတ္မ်ိဳးကို မာနဟုေခၚသည္။ မာနသည္ ႏႈိင္းယွဥ္မႈကို ျပဳတတ္ေသာ သေဘာတရားတစ္မ်ိဳးတည္း။

အမွန္အားျဖင့္ လူဟူေသာ သတၱ၀ါသည္၊ အထူးသျဖင့္ ပုထုဇဥ္ဟုေခၚေသာ သာမန္လူသား (နတ္၊ ျဗဟၼာလည္းပါ၀င္သည္) မ်ားသည္ မာနကို အေျချပဳကာ ဘ၀ကို တည္ေဆာက္ၾကေၾကာင္း ပါဠိစာေပမ်ားက ဆိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္မာနေခၚ ႏႈိင္းယွဥ္ေၾကာင္းတရားတစ္မ်ိဳးသည္ ပုထုဇဥ္ျဖစ္ရျခင္း၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းႀကီး တစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။ လူသည္ ႏႈိင္းယွဥ္မႈတစ္စံုတစ္ရာကို ျပဳေသာအခါ သူကိုယ္တိုင္ သိ၍ျဖစ္ေစ၊ မသိပဲျဖစ္ေစ၊ သူ႔ပတ္၀န္းက်င္ကို သိေစ၍ျဖစ္ေစ၊ မသိေစပဲျဖစ္ေစ ျပဳတတ္သည္။ သူကိုယ္တိုင္သိျခင္း၊ မသိျခင္း၊ သူ႔ပတ္၀န္းက်င္ကို မသိေစျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေသာမာနသည္ ျပႆနာမျဖစ္တတ္ေသး။ မိမိသႏၲာန္မွာ ျဖစ္ေပၚလာေသာ မာနကို သူ႔ပတ္၀န္းက်င္ကို သိေစေသာအခါ ျပႆနာျဖစ္တတ္ေၾကာင္း ေတြ႔ရ၊ ေတြ႔ႏိုင္သည္။

စာေပမ်ား၌ မာနအမ်ိဳးအစားကို ေအာက္ပါအတိုင္းခဲြျခားသည္။

(၁) ေသယ်မာန = Superiority Complex (ဘြင္ျမင့္စိတ္)

(၂) သဒိသမာန = Equality Complex (တန္းတူျပဳစိတ္)

(၃) ဟီနမာန = Inferiority Complex (သိမ္ငယ္စိတ္) တို႔ျဖစ္သည္။

“ဇာတိ ပုည၊ ဂုဏ္မာန”ဟူေသာ စကားအတိုင္း လူသည္ အမ်ိဳးဇာတ္ႀကီးက်ယ္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ဘုန္းတန္ခိုးအာဏာပါ၀ါႀကီးထြားမႈေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ရာထူးဌာႏၲရႏွင့္ ဥစၥာ၊ ပညာဂုဏ္တို႔မ်ားျပားမႈေၾကာင့္ျဖစ္ေစ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ကိုယ့္ေအာက္နိပ္က်သူမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ကာ ဘြင္ျမင့္စိတ္ျဖစ္ေပၚတတ္သည္။ ထိုဘြင္ျမင့္စိတ္ေၾကာင့္ သူတပါးအေပၚအထင္ေသး၊ အျမင္ေသးမႈမ်ားျဖစ္ေပၚလာသည္။ တစ္ဘက္သားအေပၚအထင္ေသးျခင္းသည္ အထက္ပါအခ်င္းအရာတို႔ျဖင့္ ႏႈိင္းယွဥ္မႈတစ္စံုတစ္ရာ မျပဳမခ်င္း မျဖစ္ေပၚတတ္ေသး။ ႏႈိင္းယွဥ္မႈကို ျပဳလိုက္သည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ အထင္ေသးစိတ္ျဖစ္ေပၚသည္။ ယင္းအထင္ေသးစိတ္သည္ မာနကို အေျခခံ၍ျဖစ္ေပၚေသာ ေလာဘတစ္မ်ိဳးတည္း။

အဘယ္သုိ႔လွ်င္ အထင္ေသးစိတ္သည္ ေလာဘျဖစ္ရသနည္း?

သူတစ္ပါးကို အထင္ေသးျခင္းသည္ မိမိမွာရွိေသာ ဂုဏ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို မွားမွားယြင္းယြင္းျမတ္ႏိုးတန္ဖုိးထားျခင္းဟူေသာ လိုခ်င္မႈပင္ျဖစ္သည္။ ထိုလိုခ်င္မႈသည္ သူတစ္ပါးထက္ မိမိက သာသည္ဟူေသာ အထင္ကိုေရာက္ေစရကား ယင္းထင္ျမင္ခ်က္ႏွင့္အတူ အထင္ေသးစိတ္လဲ ျဖစ္ေပၚလာေတာ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အထင္ေသးစိတ္သည္ ေလာဘတစ္မ်ိဳးျဖစ္ေၾကာင္း နားလည္အပ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္မူ အထင္ေသးစိတ္သည္ ဘြင္ျမင့္စိတ္တစ္မ်ိဳးပင္ ျဖစ္ေတာ့သည္။

အခ်ိဳ႕အခ်ိဳ႕ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ မိမိမွာရွိေသာ/မရွိေသာ ဂုဏ္မ်ားကို ထိုနည္းတူ ဂုဏ္ရွိေသာ/မရွိေသာပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္မႈျပဳၾကသည္။ ဂုဏ္ရွိသူမ်ားသည္ “ငါ့မွာလဲ ဒီဂုဏ္ရွိတယ္၊ သူ႔မွာလဲ ဒီဂုဏ္ရွိတယ္၊ ဘာ ဂရုစိုက္ဖို႔လိုသလဲ” ဟု၎၊ ေျပာပေလာက္ေအာင္ ဂုဏ္မရွိသူမ်ားကမူ ႀကံႀကံဖန္ဖန္ “လူလူခ်င္းပဲ ဘာမွ ဂရုစိုက္စရာမလိုဘူး၊ သူလဲ ထမင္းစားၿပီး အသက္ရွင္တယ္၊ ငါလဲထမင္းစားၿပီး အသက္ရွင္တယ္”ဟု၎၊ မိမိ၏ ျမင့္ေသာ/နိပ္ေသာအဆင့္အတန္းကို သူတစ္ပါး၏ ျမင့္ေသာ/နိပ္ေသာအဆင့္အတန္းႏွင့္ တန္းတူျပဳကာ ႏႈိင္းယွဥ္သည္။ ယင္းႏႈိင္းယွဥ္မႈသည္ တစ္ဘက္သားအေပၚ အထင္ေသးျခင္းကို၎၊ အထင္ႀကီးျခင္းကို၎ မျဖစ္ေစသည္ကားမွန္၏။ သုိ႔ေသာ္ ယင္းသို႔ေသာ ႏႈိင္းယွဥ္မႈေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္းမေလးစားမႈေခၚ (အညမညအဂါရ၀) Mutual Disrespect ကို ျဖစ္ေပၚလာေစသည္။

ဂုဏ္မရွိသူမ်ား၊ ဂုဏ္ငယ္သူမ်ားသည္ကား ဂုဏ္ရွိသူမ်ား၊ ဂုဏ္ႀကီးသူမ်ားကို မိမိတို႔မွာ ရွိေသာ/မရွိေသာ ဂုဏ္မ်ားျဖင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ကာ “သူက အဲဒီလို ရာထူး၊ ဂုဏ္သိက္၊ စည္းစိမ္ရွိေတာ့ေရာ ငါက ဘာဂရုစိုက္ဖို႔သလဲ၊ ငါက သူ႔ထမင္း ေတာင္းစားေနတာမွ မဟုတ္ပဲ၊ ကိုယ့္ထမင္းကိုယ္စားၿပီး အသက္ရွင္ေနတာ၊ ဒီလိုေတာ့ လာမေၾကာနဲ႔” စသည္ျဖင့္ မာန၀င္တတ္ၾကသည္။ ယင္းမာနေၾကာင့္ ထိုသူ၏သႏၲာန္၌ ေလးစားသင့္ ေလးစားထိုက္ေသာဂုဏ္ရွိသူမ်ား၊ အသက္သိကၡာႀကီးသူမ်ားအေပၚ မရိုမေသျပဳမႈမ်ား၊ ဆက္ဆံမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာရေတာ့သည္။ ထိုကဲ့သို႔ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသႏၲာန္မွာ ျဖစ္ေပၚလာေသာ မာနသည္ နိပ္က်ေနေသာ မိမိ၏အေျခအေနကို မွားယြင္းစြာသံုးသပ္ျခင္းေၾကာင့္ ဟီနမာနျဖစ္ေပၚရသတည္း။

လူတစ္ေယာက္၏ သႏၲာန္၌ ဟီနမာနျဖစ္ေပၚလာရံုႏွင့္ သိမ္ငယ္စိတ္ကား မျဖစ္ေပၚတတ္ေသး။ သိပ္ငယ္စိတ္သည္ အထင္ေသးမႈ၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္ေသာ စိတ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ မိမိ၏ အားနည္းခ်က္၊ သူတစ္ပါး၏ အားသာခ်က္မ်ားကို ၿပိဳင္တူႏႈိင္းယွဥ္မိရာမွ ေပၚလာတတ္သည္။ လူသည္ ယင္းသိမ္ငယ္စိတ္ကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး အခ်င္းခ်င္းမေလးစားမႈမ်ားႏွင့္ အသက္ဂုဏ္၀ါႀကီးသူမ်ားကို မေလးစားမႈမ်ားကိုကား တိုက္ရိုက္အားျဖင့္ ျပဳလုပ္ေလ့မရွိ။ မသိမသာ သူ႔ကိုယ္သူ မေက်မနပ္ ျဖစ္ေနျခင္းမ်ိဳးသာတည္း။ ယင္းသိမ္ငယ္စိတ္သည္ ေလာဘ+ေဒါသေရာေႏွာပါ၀င္ေနေသာ စိတ္ျဖစ္သည္။ မိမိ၏အားနည္းခ်က္အေပၚမေက်မနပ္ျဖစ္ေသာအခါ ေဒါသျဖစ္၍ သူမ်ားမွာရွိေသာဂုဏ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို “ငါ့မွာလဲ သူ႔လိုဂုဏ္ရွိရင္ ေကာင္းမွာပဲ”ဟု ေတာင္းတမိေသာအခါ ေလာဘျဖစ္သည္။

အမွန္အားျဖင့္ သိမ္ငယ္စိတ္ဟူသည္ မိမိမွာမရွိေသာ ဂုဏ္တစ္ခုခုကို ေတာင္းတၿပီး မိမိ၏အားနည္းခ်က္ကို မုန္းတီးေနျခင္းမ်ိဳးသာတည္း။ သုိ႔ေသာ္ သူတစ္ပါးက သူမုန္းတီးေနေသာ၊ သူမလိုလားပဲ သူ႔မွာရွိေနေသာ အားနည္းခ်က္တစ္ခုခုကို ေဖၚ၍ျဖစ္ေစ၊ ထိပါး၍ျဖစ္ေစ ကုိယ္အမူအယာျဖင့္ေသာ္၎၊ ႏႈတ္အမူအယာျဖင့္ေသာ္၎ ျပဳမိ၊ ေျပာမိေသာအခါ သိမ္ငယ္စိတ္သည္ ေဒါသအျဖစ္သို႔ အလြယ္တကူ ကူးေျပာင္းသြားတတ္သည္။

ယင္းသို႔ သိမ္ငယ္စိတ္သည္ ေဒါသစိတ္အျဖစ္သို႔ေျပာင္းလဲ သြားေသာအခါ ဟီနမာနေခၚ ေအာက္တမ္းစားႏႈိင္းယွဥ္မႈတစ္မ်ိဳးသည္ ခ်က္ခ်င္းကပ္ပါလာတတ္ၿပီး “န ဟိ ဒုေ႒ာ ကိဥိၥ ဂရံု ကေရာတိ=ေဒါသထြက္ေနသူသည္ အဘယ္အရာကိုမွ ဂရုမစိုက္” ဟူေသာစကားအတိုင္း သင့္၏/မသင့္၏ ႏႈိင္းခ်ိန္ စဥ္းစားမႈမျပဳႏိုင္ေတာ့ပဲ မိမိစိတ္ထဲေပၚလာရာကို ေျပာဆို၊ ျပဳမူမိတတ္သည္။ ေဒါသႏွင့္တုန္႔ျပန္ေသာေၾကာင့္ မွန္သည္ဟူ၍ကားမရွိ။ ေကာင္းက်ိဳးတစ္စံုတစ္ခုကိုလဲ မျဖစ္ေပၚေစ။ မိတ္ပ်က္ျခင္း-စေသာ မေကာင္းက်ိဳးတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကိုသာ ျဖစ္ေပၚေစတတ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိမိသႏၲာန္မွာ သိမ္ငယ္စိတ္ အတတ္ႏိုင္ဆံုးမရွိေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္သည္။

ကိုယ့္စိတ္ထဲမွာ ျဖစ္ေပၚေနေသာ သိမ္ငယ္စိတ္ေခၚ ေအာက္တမ္းစားႏႈိင္းယွဥ္မႈကို ဖယ္ရွားလိုပါလွ်င္ အေရးႀကီးဆံုး ေမြးျမဴရမည့္ စိတ္ထားတစ္မ်ိဳးမွာ “ေယာနိေသာမနသီကာရ” ေခၚ ႏွလံုးသြင္းေကာင္းေအာင္ထားျခင္းပင္တည္း။ ထို႔ေနာက္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သို႔မဟုတ္ ကိုယ့္ဂုဏ္ကို အျခားမည္သည့္အရာႏွင့္မွ် မႏႈိင္းယွဥ္မိေစဖို႔ အေရးႀကီးသည္။ မိမိပတ္၀န္းက်င္တြင္ မည္သည့္အေျခအေနမ်ိဳးႏွင့္ပင္ ေတြ႔ႀကံဳဆံုစည္းရေစကာမူ သင့္ေအာင္ေတာ္ေအာင္ ႏွလံုးသြင္းၿပီး တစ္နည္းအားျဖင့္ အေကာင္းဘက္က ၾကည့္ရႈၿပီး ယင္းအေျခအေနႏွင့္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို မႏႈိင္းယွဥ္ပါက သိမ္ငယ္စိတ္မျဖစ္ေပၚရံုမွ်မက ျဖစ္ေပၚေနၿပီးျဖစ္ေသာ သိမ္ငယ္စိတ္သည္လည္း ျပန္လည္ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္ေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ပါသည္။

(ဆရာကိုမင္းထက္ဧ။္ အလင္းတန္းဘေလာ့မွ ကူးယူေဖၚျပသည္။)